 |
Phố trung tâm Irkutsk. Ảnh: T.S.
|
1. 12 giờ đêm xuống đến sân bay thành phố Irkutsk. Sau chuyến bay dài cả ngày trời từ Hà Nội, quá cảnh Bắc Kinh, rồi chuyển tiếp máy bay của hãng hãng không Hải Nam Trung Quốc, tôi cũng thấm mệt. Mệt nhưng háo hức vì cuối cùng mình đã đặt chân đến điểm tiếp giáp giữa Siberia và vùng Viễn Đông của LB Nga. Trời khá lạnh, khoảng trên 10 độ, cộng với chút ánh sáng vàng vọt của hệ thống chiếu sáng sân bay khiến tôi khẽ rùng mình.
Cảm giác đầu tiên là nước Nga vẫn vậy,
vẫn như nhiều năm trước với khu nhà làm thủ tục nhập cảnh cũ kỹ lắp ghép từ
những khối bê tông xám xịt, bên trong là cánh cửa ra vào bằng gỗ sồi cứ kêu rít
mỗi khi có người đóng mở. Sự khắc khổ từ những năm dài của nền kinh tế kế hoạch
mà ta thường gọi là thời bao cấp hiển hiện rõ khi đến tờ khai hải quan người ta
cũng “cấp phát” đến từng người, không có chuyện để từng xấp tùy nghi khai báo
như ở các sân bay quốc tế khác.
Có lẽ vì Irkutsk là sân bay tỉnh lẻ,
ngoài mấy chuyến bay quốc tế đến Bangkok, Ulan Bator và Bắc Kinh thì chủ yếu
dành cho các tuyến bay nội địa. Bởi vậy, các dịch vụ, tiện nghi dành cho khách
lữ hành theo như chuẩn sân bay quốc tế gần như là con số không tròn trĩnh:
không duty free, không quầy bán đồ lưu niệm, không điểm đổi ngoại tệ, không
quán ăn nhanh… và dĩ nhiên không kèm nụ cười thân thiện từ phía các nhân viên
phục vụ mặt đất.
Một “đặc sản” nữa của thời xa xưa - là
xếp hàng cả ngày - cứ nhẫn nại xếp hàng để chờ đợi đến lượt mình - xếp hàng
không biết để làm gì - cứ phảng phất trong không khí đặc quánh hơi người của
phòng chờ nhỏ hẹp. Và biết làm sao khi mà thời gian là thứ thừa thãi nhất ở
nước Nga? Nghĩ vậy, lại nghĩ nữa về thời gian với 3 thì thời gian trong tiếng
Nga (quá khứ, hiện tại và tương lai), rốt cuộc sau 20 phút rồng rắn xếp hàng,
tôi cũng lần mò đến được ô cửa kiểm soát an ninh.
Ở đó, anh nhân viên cứ xoay tròn tấm hộ
chiếu, ngó ngang ngó dọc xem có “đúng người, đúng tội” không, rồi loay hoay đọc
gì đó trên màn hình vi tính, và mất tới 10 phút mới gõ cộp con dấu nhập cảnh.
Có lẽ tay nhân viên an ninh mẫn cán này ngạc nhiên không biết tôi và bạn tôi,
hai thằng cha người Việt duy nhất trên chuyến bay với đa phần hành khách là
người Trung Quốc đến làm gì ở hồ Baikal?
Nhưng cuộc phiên lưu chưa dừng lại, đến
khâu kiểm tra hải quan mới thấy… hình như mình là tội phạm hình sự thật sự:
trong sự trông chừng của 2 chú chó bẹc-giê to đùng, một cô nhân viên có vẻ mặt
lạnh tanh nói cộc lốc bằng tiếng Nga “để vali lên bàn mở cho tôi xem có gì bên
trong”. Đồ đạc tôi mang theo chỉ có vài bộ đồ và 2 cây thuốc lá nhưng cũng bị
vặn vẹo sao mang nhiều thế, định bán ở chợ đen sao? Đôi co một lúc rồi tôi cũng
được thả ra ngoài, nói như các dòng tin thông tấn là không có tổn thất về người
và thuốc lá.
Lúc đó đã gần 2 giờ sáng. Sân ga
Irkutsk vắng lặng. Thi thoảng có vài chiếc taxi ập đến hỏi về đâu. Họ ra giá
400 rúp. Tôi nhất quyết chỉ trả nửa số tiền đó đúng như lời dặn dò của một
người bạn Nga đã đặt chỗ trước cho chúng tôi trong khách sạn có tên dịch ra
tiếng Việt là “Người Nga”. Nhưng đáp lại chỉ là câu nói “hâm à, giờ này mà mày
trả có 250 rúp sao?” - mấy bác tài hất hàm phóng thẳng đi và không quên gửi kèm
mấy câu chửi tục.
Quá mệt với màn trả giá cho taxi “dù”,
cuối cùng tôi cũng leo lên một con xe Nissan tay lái nghịch của một bác tài có
vẻ mặt chất phác. Giá tiền là 500 rúp, không hơn không bớt, quy đổi ra khoảng
gần 20 USD. Thôi đành vậy, nhập gia thì phải tùy tục, chỉ tôi cứ dằn vặt sao
ngu thế, 400 rúp không đi mà lại chọn xe 500 rúp. Bù lại, bác tài tỏ ra vui
tính kể lể bác phải kiếm ăn thêm bằng cách chở khách ban đêm ở nhà ga và giá
thế cũng hợp lý vì “tôi phải trả mỗi tháng 1.500 rúp cho quyền được vào sân
bay. Trả tiền tươi cho bảo vệ sân bay đấy” - bác nói hàm nghĩa “làm luật” - một
kiểu bảo kê thường thấy ở nước Nga (và cả ở chúng ta).
Chiếc xe bon nhanh trên những con đường
không một bóng người và để tạo sự thân mật tôi hỏi cuộc sống ra sao ở đây, bác
tài nhún vai: “Ồ, camu cac - mỗi người mỗi kiểu. Riêng tôi thì thấy khó khăn
hơn thời Xô Viết. Thời đấy tôi lái taxi được trả lương tháng 180 rúp, số tiền
đủ sống cho cả gia đình. Còn giờ cái gì cũng đắt đỏ, vật giá leo thang ầm ầm.
Cả xăng ở đây dù có nhà máy lọc dầu sát bên vẫn mắc hơn ở thủ đô Moskva. Không
hiểu sao vậy”. Và như lời tâm sự của bác lái xe - một người từng trải qua nhiều
cuộc cách mạng - những người cao tuổi có lẽ là những người chịu nhiều thiệt
thòi nhất trước mỗi biến động dù là nhỏ nhất của lịch sử.
2. Gọi là khách sạn cho có vẻ hoành tráng, chứ thực ra
nơi tôi ngủ đêm chỉ là một ký túc xá sinh viên không hơn không kém. Phòng bé
xíu với tiện nghi ở mức tối thiểu gồm 2 giường ngủ, một cái tủ nhỏ để mấy thứ
vặt vãnh và phòng tắm vòi sen có nước nóng. Chỉ có giá cả là cao ngất ngưởng,
ngang tầm khách sạn 5 sao ở ta - giá 1 đêm tới 3.800 rúp, hơn 100 USD! Thế mà
cô lễ tân còn mỉm cười nói giá phòng như vậy còn là rẻ chán nếu đem so sánh với
những thành phố lớn như Moskva hay Saint Peterburg. Thế mới biết tiền không là
gì ở một đất nước mà người ta chỉ cần khoan sâu dưới lòng đất vài chục mét là
đã có “vàng đen” tuôn chảy.
Ôi thời gian! thời gian trôi qua, thời
gian thay đổi, thời gian để lại những dấu ấn khó phai nhòa. Nhớ lại những năm
90 của thế kỷ trước, trong khoảng 10 năm sau khi Liên Xô tan rã, người dân Nga
đã phải sống qua thời điểm cay đắng nhất khi mà những bất ổn chính trị khiến họ
hoàn toàn mất phương hướng trong cuộc mưu sinh. Con số thống kê cho thấy năm
1992, tỷ lệ tử vong ở nước Nga vượt quá tỷ lệ sinh đẻ, tuổi thọ người dân giảm
sút sánh ngang với các nước chậm phát triển nhất. Thậm chí vào năm 1999, GDP
của nước Nga còn chưa bằng mức năm 1989. Nhưng giờ đã khác. Người ta nói với
tôi rằng “mọi thứ đã tốt hơn nhiều”.
Ngay tại nơi khỉ ho cò gáy như Irkutsk,
người dân bình thường cũng ăn mặc chải chuốt với đủ loại hàng hiệu và thơm lừng
mùi nước hoa Chanel số 5 cổ điển. Các cửa hiệu thì chật ních hàng hóa. Bởi đa
phần là hàng nhập khẩu nên giá khá “chát”: Một kí lô đào, hay hồng bán với giá
khoảng 7 USD, còn một đôi giày mùa đông loại tốt bạn không thể kiếm được với
giá dưới 120 USD.
Riêng về khoản đồ uống thì khỏi nói:
nước Nga bao giờ cũng là siêu cường số một. Ở các cửa hàng từ lớn đến bé, từ
kiốt, tiệm tạp hóa đến siêu thị, người ta bày bán số chủng loại bia nhiều đến mức
có nằm mơ cũng không thấy ở đâu trên thế giới. Thôi thì đủ loại chất liệu chai,
đủ giá cả, đắt có, rẻ có, dường như người ta không muốn ai phải mất phần trong
tiệc nhậu tưng bừng của mùa thu nước Nga. Rượu vang cũng thừa mứa như vậy. Còn
loại rượu vodka quốc hồn, quốc túy thì miễn bàn khi chỉ tại một quầy bán rượu
siêu thị, tôi đếm cả thảy có 50 loại, mà tột đỉnh là loại có những miếng vàng
lá nhỏ xíu lượn lờ trong thứ nước trong vắt như giọt nước mắt.
Quả thật là nước Nga đã đoạn tuyệt với
những ngày khốn khó khi mà hàng Trung Quốc giá rẻ với chất lượng mà người Nga
nói rằng là “quần áo sử dụng một lần” hay “giày đi trong một tuần” còn tràn
ngập khắp hang cùng ngõ hẻm. Giờ là thời của hàng hóa chất lượng cao và giá
cao. Đi ăn một bữa tối ở nhà hàng phải trả 150 USD là chuyện nhỏ “như con thỏ”
ở nước Nga hiện tại. Đó là còn chưa nói tới giá thuê một mét vuông nhà ở khu
trung tâm Moskva có khi tới trên 10.000 USD/tháng.
Và đúng như tựa phim “Moskva không tin
vào những giọt nước mắt” - một bộ phim diễm tình của Liên Xô trước đây từng
đoạt giải Oscar cho phim nước ngoài hay nhất - người Nga không khóc dù trong
bất cứ hoàn cảnh nào. Họ không tin vào những giọt nước mắt và có lẽ chỉ có sức
nặng của đồng tiền kiếm được bằng mồ hôi, bằng sức lao động chân chính… mới
khiến họ nhỏ lệ.
Bích An - sggp.org.vn
(Còn nữa)
