Vua
Minh Mạng (tranh tư liệu)
Lâu nay, dân gian vẫn truyền tụng về toa thuốc bổ có khả
năng tăng cường sinh lực với những cái tên vô cùng hấp dẫn như Nhất dạ lục
giao hay Nhất dạ lục giao sinh ngũ tử, cũng có nơi gọi Lục giao
tam dựng và cho rằng đó là toa thuốc mà vua Minh Mạng đã dùng. Nhưng toa
thuốc Minh Mạng thang thần bí này xuất phát từ đâu, trong hàng chục toa đang
lưu truyền toa nào là gốc, công dụng thực của nó ra sao?
Từ những toa
thuốc được công bố
Theo nhà nghiên
cứu Phan Thuận An, từ trước năm 1975, trên một số báo chí, sách đông y và y học
dân tộc ở miền Nam đã xuất hiện các công bố về toa thuốc Nhất dạ
lục giao sinh ngũ tử. Nhật báoSống (Sài Gòn) số ra ngày
27.4.1968 đã đăng một toa thuốc Nhất dạ lục giao sinh ngũ tử với
25 vị thuốc bắc.
Đến năm 1987,
lương y Lê Văn Sơn, với sự trợ giúp của lương y Bùi Văn Nông, thuộc Tổ chẩn trị
y học dân tộc - Trạm y tế Tân Đông Hiệp và Tân Bình (Thuận An - Sông Bé) đã
xuất bản ấn phẩm (lưu hành nội bộ) Những phương thuốc bổ và trường
xuân, trích dịch từ sách Vạn bệnh hồi xuân. Trong ấn phẩm này
có giới thiệu một bài thuốc với tiêu đề Toa rượu bổ của vua Minh Mạng
dùng. Theo đó, bài thuốc gồm 22 vị, có hướng dẫn cách ngâm rượu và cách
dùng cũng như mô tả 6 công dụng đặc biệt: đại bổ khí huyết, tăng cường sinh
lực, bồi bổ thần kinh; ngăn ngừa bệnh tật, trị khỏi đau lưng, nhức mỏi và bồi
bổ cho sản phụ; người liệt dương (uống từ 1 - 2 tháng có thể có con); người
khản tiếng, nói không to, uống thuốc nói được to tiếng; thận yếu lâu, bán thân
bất toại, đi đứng không được, uống thuốc rượu này rất tốt; người gần chết, uống
vào có thể sống lại 3 ngày nữa; già lão 60 tuổi, uống vào tăng tuổi thọ rất
nhiều, đêm ngủ không mộng mị, không bị táo bón.
Tuy ghi là toa
rượu bổ của vua Minh Mạng, nhưng các tài liệu trên hoàn toàn không hề trích dẫn
nguồn gốc bài thuốc, có liên quan đến Thái y viện triều Nguyễn hay không.
Từ những bài
thuốc được công bố này, nhà nghiên cứu Phan Thuận An đã đối chiếu với các tư
liệu lịch sử ghi chép về vua Minh Mạng để thực hiện bài viết Toa thuốc
bổ Nhất dạ ngũ giao sinh lục tử của vua Minh Mạng đăng trên tạp chí Sông
Hương số xuân Tân Mùi (1991).
Nhà vua “quá
khỏe”
Theo tác giả
Phan Thuận An, trong số 13 đời vua nhà Nguyễn thì chỉ có 2 vị vua tỏ ra quan
tâm nhiều nhất đến tổ chức, hoạt động và hiệu quả của Thái y viện, đó là vua
Minh Mạng (trị vì từ 1820 - 1840) và vua Tự Đức (trị vì 1847-1883). Hai vua đều
có lý do khác nhau, trong đó vua Tự Đức quan tâm vì thể chất đau yếu bẩm sinh,
tai biến của bệnh đậu mùa biến chứng dẫn đến “bất lực”, rất muốn có con để
truyền ngôi.
Rượu
Minh Mạng thương phẩm được sản xuất đại trà hiện nay - Ảnh: B.N.L
Còn vua Minh
Mạng thì lại khác. Theo Nguyễn Phúc tộc thế phả (NXB Thuận
Hóa, 1995), nhà vua chính thức có 43 phi, tần. Tuy vậy, cho đến nay, chưa ai
biết vua Minh Mạng có bao nhiêu cung nữ, vì sử sách không ghi rõ. Bộ Minh
Mạng chính yếu của Quốc Sử quán triều Nguyễn chỉ tiết lộ, vào tháng
giêng năm Minh Mạng thứ 6 (tháng 2.1825) trong kinh kỳ ít mưa, nhà vua thấy hạn
làm lo, chỉ dụ cho quan Thượng Bảo khanh là ông Hoàng Quýnh rằng: “Hai ba năm
trở lại đây, hạn hán liên tiếp. Trẫm nghĩ xem vì đâu mà thế, nhưng chưa tìm ra
nguyên nhân, có lẽ trong thâm cung, cung nữ nhiều nên âm khí uất tắc mà nên vậy
ư? Nay bớt đi, cho ra một trăm người, ngõ hầu có thể trừ thiên tai vậy”. Con số
bớt đi mà đã tới 100 cung nữ, vậy số còn lại trong cung chắc hẳn phải là vài
trăm trở lên.
Trong cuốn Kể
chuyện các đời vua nhà Nguyễn do Nguyễn Viết Kế sưu soạn (NXB Đà Nẵng,
1996) viết: “Bình nhật, khi nghỉ ngơi, vua có 5 bà vợ hầu hạ: một bà vấn thuốc
têm trầu, một bà quạt, một bà đấm bóp, một bà ru và một bà để sai vặt.
Mỗi đêm, vua cho thái giám gọi 5 bà vào hầu. Mỗi bà một canh. Hết 5 canh thì
danh sách các bà được chuyển giao cho Tôn Nhơn phủ giữ để tiện theo dõi việc
khai hoa nở nhụy của các bà sau này”.
Từ những so
sánh ấy mà người ta đã suy diễn ra rằng “nhà vua cần tăng lực để thỏa mãn thú
vui xác thịt với hàng trăm bà vợ trong cung”.
Cũng theo nhà
nghiên cứu Phan Thuận An, tương truyền một số lương y hiện nay ở Huế có nghe
các vị ngự y tiền bối kể lại rằng vua Minh Mạng đã xài phí sức lực vào việc
giới tính từ rất sớm, ngay từ thời còn là hoàng tử. Một thời gian trước khi lên
ngôi (năm 1820, vua 29 tuổi), ông đã rất yếu về đường sinh dục. Cho nên sau khi
đăng quang, vua đã ra lệnh cho các quan ngự y phải cố gắng giúp mình lấy lại
sức khỏe. Do đó, các ngự y đã “đối chứng lập phương” làm ra thang thuốc bổ ngâm
rượu để nhà vua dùng hằng ngày và thang thuốc này rất hiệu nghiệm. Và hiệu
nghiệm đầu tiên rất cụ thể đó là về mặt sinh lý, nhà vua đã sinh được 78 hoàng
tử và 64 hoàng nữ. Hiệu nghiệm thứ hai đó là về mặt tinh thần, trí tuệ. Lịch sử
cho thấy 20 năm trị vì, vua Minh Mạng đã làm được rất nhiều việc tốt đẹp cho
đất nước trên nhiều lĩnh vực hành chánh, kinh tế, văn hóa, xã hội... Có thể nói
thời Minh Mạng là đỉnh cao của vương triều Nguyễn.
Vì công hiệu
của toa thuốc mà nhà vua đã dùng ấy, các quan lớn trong triều đã “phạm thượng”
bí mật sao chép mang về để dùng, rồi sau đó lan truyền trong dân gian.
Thêm một cứ
liệu nữa khiến người ta quy kết những toa thuốc có tên Nhất dạ lục giao là
toa thuốc của vua Minh mạng, bởi vì tương truyền, chính vua Minh Mạng đã từng
có thơ nhắc đến việc Nhất dạ lục giao tam hữu dựng (một đêm 6
lần giao hợp, 3 lần có con). Câu thơ này được tác giả Phạm Khắc Hòe, Ngự tiền
văn phòng Đổng lý thời vua Bảo Đại chép trong sách Kể chuyện vua quan triều
Nguyễn (NXB Thuận Hóa xuất bản năm 1990).
Từ câu thơ này
mà nhiều người cho rằng chính những bài thuốc lưu truyền trong dân gian với tên
gọi như: Nhất dạ lục giao, Nhất dạ ngũ giao, Lục giao tam dựng, Ngũ
giao tam dựng... là toa thuốc của vua Minh Mạng dùng.
Bùi Ngọc Long - thanhnien.com.vn
