Những thông tin đầu tiên ở VN về nước Nga

Ảnh: EPA

Như chúng tôi đã thuật lại, người Nga có dịp biết đến Việt Nam vào năm 1783, khi tại Matxcova xuất hiện ấn bản bút ký của một thương nhân Hà Lan từng làm việc tại Bắc Kỳ. Vậy khi nào và từ đâu người Việt biết về nước Nga?

Nhà sử học Matxcova Maksim Syunnerberg cho biết:“Điều này diễn ra cũng vào khoảng những năm ấy.
"Người khám phá" nước Nga cho đồng bào mình là học giả Lê Quý Đôn.

Trong một trước tác của ông, Lê Quý Đôn đã nhắc là có một quốc gia với tên gọi “Nga”. Tuy nhiên, tác gia chỉ dừng lại ở thông tin này. Bốn thập kỷ sau, mặc dù chưa hề đặt chân tới xứ sở xa xôi nhưng một linh mục Công giáo là Philip Bỉnh đã trình bày chi tiết hơn về đất nước này.”

Philip Bỉnh là linh mục Công giáo tại một giáo xứ Dòng Tên ở Việt Nam. Sau khi dòng đạo bị cấm, ông quyết định tìm cách bảo vệ các giáo xứ Dòng Tên với hơn 120 ngàn giáo dân người Việt. Để thực hiện mục đích này, năm 1796 linh mục đi châu Âu hy vọng gặp gỡ các nhân vật có ảnh hưởng trong giáo hội và giới thượng lưu. Ông đã được tiếp kiến quốc vương Bồ Đào Nha với vai trò phái viên Kitô hữu chính thức của vua An Nam.

Suốt ba mươi sáu năm cho đến khi ông qua đời, linh mục Philip Bỉnh đã sống ở Bồ Đào Nha. Ông làm công việc nghiên cứu các trước tác văn học, lịch sử và thần học, quan tâm đến vấn đề thương mại thế giới. Chẳng hạn, ông đã khuyến nghị Hoàng gia quan tâm tổ chức các đồn điền chè ở Brazil, khi ấy còn thuộc sở hữu của Bồ Đào Nha. Mặc dù bản thân ông không thể nào quen việc người Bồ Đào Nha "làm hỏng vị trà do thói quen bỏ thêm đường."

Các di thảo của linh mục Philip Bỉnh thời kỳ sống ở Bồ Đào Nha hiện được lưu trữ tại thư viện Vatican. Công trình chính của ông là "Sách ghi chép những việc khác nhau" xuất bản năm 1822. Giới sử học Pháp trước đây cũng như ngày nay thường lờ đi cuốn sách này. Lý do của họ là sự thiếu tôn trọng của tác giả, dưới quan điểm của người Pháp, khi ông đề cập tới Hoàng đế Napoleon Bonaparte, một nhân vật cùng thời.

Một số chỗ trong cuốn sách đã được linh mục Philip Bỉnh viết về Nga.

Sống ở Bồ Đào Nha, ông Bỉnh trở thành nhân chứng quân đội Napoleon chiếm đóng nước này năm 1807. Vì vậy, ông quan tâm theo dõi Cuộc chiến tranh vệ quốc 1812 của nhân dân Nga chống sự xâm lược của Napoleon, linh mục chân thành cảm thông và chia sẻ niềm vui chiến thắng của Nga.

Ông Philip Bỉnh viết: "Hoàng đế Pháp đã thân chinh dẫn quân vào Nga, mang theo mình các vị vua và hoàng tử họ mạc của ông, cùng những đội quân phương Tây. Nga hoàng không nghênh chiến mà hạ lệnh rút lui. Hoàng đế Pháp chiếm đóng thủ đô Nga và nhiều tỉnh lỵ. Nga giả vờ sợ hãi, không ra lệnh dàn trận vào mùa hè. Họ cố tình chờ đợi mùa đông, bởi những người đến từ phương Tây khó chống nổi giá rét khốc liệt ở nước Nga. Và đúng như dự đoán, lúc ấy Nga mới mở cuộc tấn công ồ ạt. Binh sĩ phương Tây chân tay lạnh cứng không thể cầm gươm, họ thua thảm hại, quân đội tan nát và nhiều tướng lĩnh thiệt mạng."

Linh mục Philip Bỉnh còn đề cập tới nước Nga trong phần ông mô tả đảo St. Helena, nơi ông đã dừng chân năm 1796 trên đường đi châu Âu.

"Hòn đảo này trở thành chốn lưu đày của Napoleon, người từng là hoàng đế Pháp và xâm lược cả châu Âu. Năm 1814, Sa hoàng Nga và các vua đã bắt giữ ông ta. Nhưng Bonaparte trở lại ngai vàng, thế là Sa hoàng Nga một lần nữa thực hiện cuộc viễn chinh tới Pháp, bắt giam Bonaparte và đày ông sống lưu vong tại St. Helena, nơi mà tôi đã có dịp sống 20 ngày và cũng là nơi Napoleon qua đời năm 1821."

Trong phần cuốn sách ghi lại những suy ngẫm của linh mục Philip Bỉnh về xung đột quân sự và mưu đồ chính trị ở châu Âu thời Napoleon, ông đã đối chiếu sự tương phản giữa bầu không khí căng thẳng ở châu Âu và sự tồn tại hòa bình khi ấy của Nga và Trung Quốc.

Vì vậy, chúng ta có thể gọi linh mục Philip Bỉnh là chuyên gia Việt Nam đầu tiên về Nga.

(vietnamese.ruvr.ru)